III. 9 Phương Pháp Tư Duy Ngược Được Nhiều Lãnh Đạo Sử Dụng

1. Đặt câu hỏi đảo ngược

Thay vì đặt câu hỏi theo cách thông thường, hãy thử hỏi ngược lại: “Nếu chúng ta làm hoàn toàn ngược lại thì sẽ ra sao?” để nhìn nhận vấn đề từ một góc độ hoàn toàn mới.

Ví dụ:

• Thay vì hỏi: “Làm sao để tăng doanh thu?” – hãy hỏi: “Làm sao để giảm doanh thu?”
• Thay vì hỏi: “Làm thế nào để giữ chân khách hàng?” – hãy hỏi: “Lý do nào khiến khách hàng rời bỏ chúng ta?”

Một ví dụ điển hình là Công ty Cổ phần APUS. Với hơn 2000 nhân viên kinh doanh hoạt động trên toàn quốc, APUS từng gặp khó khăn lớn trong việc quản lý đội ngũ sales. Do đặc thù khoảng cách địa lý và số lượng nhân viên lớn, các báo cáo trước đây thường thiếu chính xác, gây cản trở cho việc đưa ra quyết định quản lý và chiến lược kinh doanh phù hợp.

Những câu hỏi đảo ngược như:

• “Làm thế nào để nhân viên không cần báo cáo?”
• “Làm sao để không cần quản lý nhân viên?”
• “Bao nhiêu doanh nghiệp không gặp tình trạng giống APUS?”

đã giúp công ty nghiên cứu và phát triển thành công phần mềm quản lý bán hàng APUS CRM .

Hiện nay, APUS CRM đã hỗ trợ APUS và hơn 12.000 khách hàng theo dõi sát sao hoạt động của đội ngũ sales, đánh giá hiệu suất làm việc theo thời gian thực để can thiệp kịp thời, đồng thời cung cấp báo cáo tự động đa chiều. Nhờ đó, nhà quản lý có thể đưa ra quyết định chuẩn xác mà không cần thúc ép nhân viên làm báo cáo thủ công. Chỉ cần ngồi tại văn phòng, toàn bộ cấp quản lý kinh doanh đã có thể nắm bắt tình hình đội ngũ cách xa hàng trăm cây số một cách dễ dàng.

Những câu hỏi đảo ngược của tư duy ngược giúp doanh nghiệp tìm ra những yếu tố chưa từng được xem xét trước đây, từ đó khám phá nguyên nhân cốt lõi và giải pháp sáng tạo cho vấn đề.

2. Phá bỏ giả định truyền thống

Hãy liệt kê tất cả các giả định về sản phẩm, dịch vụ, khách hàng hoặc thị trường của doanh nghiệp. Sau đó, thách thức hoặc đảo ngược từng giả định để tìm ra các cơ hội mới.

Ví dụ:

• Giả định: “Khách hàng cần nhiều tính năng.” → Đảo ngược: “Khách hàng cần ít tính năng, nhưng phải chất lượng.”
• Giả định: “Sản phẩm cần có mặt tại cửa hàng để bán.” → Đảo ngược: “Sản phẩm có thể chỉ được bán trực tuyến.”

Việc phá vỡ các giả định truyền thống giúp doanh nghiệp khám phá những ý tưởng khác biệt và khai thác tiềm năng chưa được tận dụng.

3. Lật ngược quy trình làm việc

Xem xét và thực hiện quy trình làm việc theo hướng ngược lại để tối ưu hóa và khám phá các cách làm mới. Nếu quy trình có nhiều bước phức tạp, hãy thử sắp xếp lại hoặc loại bỏ các bước để đơn giản hóa quy trình, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Dưới sự lãnh đạo của Elon Musk, Tesla đã áp dụng phương pháp này một cách xuất sắc. Thay vì sản xuất xe trước rồi mới bán, Tesla tạo ra các sản phẩm đột phá và khuyến khích khách hàng đặt cọc trước để đảm bảo doanh thu. Điều này không chỉ giúp Tesla thu hút sự chú ý lớn mà còn tạo ra nguồn vốn từ chính khách hàng, giảm bớt áp lực tài chính.

Chiến lược này đã đưa Tesla trở thành công ty dẫn đầu trong ngành xe điện với một lượng khách hàng trung thành và dòng sản phẩm độc đáo, tiên tiến. Mô hình đặt trước của Tesla đã tạo ra một phương thức tiếp cận thị trường mới mẻ và hiệu quả, được nhiều công ty học hỏi và áp dụng.

4. Thử nghiệm các mô hình kinh doanh khác biệt

Thay vì tuân theo mô hình kinh doanh truyền thống, chủ doanh nghiệp có thể thử nghiệm các mô hình mới như: cho thuê, đăng ký dịch vụ (subscription), hoặc chia sẻ lợi ích (revenue sharing). Điều này giúp doanh nghiệp khám phá những cách thức sáng tạo để cung cấp giá trị và mở rộng cơ sở khách hàng.

Ví dụ điển hình là Netflix , một công ty khởi đầu bằng việc cho thuê DVD qua đường bưu điện – một mô hình truyền thống trong lĩnh vực giải trí vào cuối những năm 1990. Tuy nhiên, bằng cách áp dụng tư duy ngược, Netflix đã chuyển sang cung cấp dịch vụ phát trực tuyến và sau đó tự sản xuất nội dung thay vì tiếp tục tập trung vào việc cho thuê DVD.

Kết quả là, sau ba thập kỷ, Netflix đã thay đổi hoàn toàn cách người tiêu dùng xem phim, làm rung chuyển cả ngành công nghiệp truyền hình và điện ảnh. Sự thành công của Netflix trong việc áp dụng tư duy ngược đã buộc các công ty khác phải chuyển hướng sang phát trực tuyến để tồn tại và phát triển.

5. Nhìn nhận vấn đề từ góc độ bên ngoài

Tư duy ngược trong kinh doanh cũng được áp dụng khi doanh nghiệp đặt mình vào vị trí của khách hàng, đối thủ cạnh tranh hoặc nhà đầu tư để có cái nhìn khách quan hơn. Điều này giúp phát hiện các điểm yếu và cơ hội mà nội bộ có thể không nhận ra.

Doanh nghiệp có thể đặt câu hỏi:

• “Nếu là khách hàng, tôi sẽ nghĩ gì về sản phẩm này?”
• “Nếu là đối thủ, tôi sẽ đánh bại công ty này như thế nào?”

Cách tiếp cận này giúp doanh nghiệp điều chỉnh sản phẩm, dịch vụ và chiến lược để đáp ứng nhu cầu thực sự của khách hàng. Ví dụ, APUS đã sử dụng phương pháp này để cải thiện quy trình quản lý đội ngũ sales thông qua phần mềm APUS CRM , giúp tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

6. Lấy cảm hứng từ các ngành nghề khác

Việc tìm hiểu cách các ngành nghề khác giải quyết vấn đề tương tự có thể mang lại những ý tưởng mới lạ cho doanh nghiệp của bạn. Sự giao thoa giữa các ngành nghề giúp khai thác các giải pháp sáng tạo mà bạn có thể chưa từng nghĩ tới.

Ví dụ:

• Một công ty phần mềm có thể học hỏi từ ngành dịch vụ khách sạn về cách tạo ra trải nghiệm khách hàng độc đáo.
• Một doanh nghiệp sản xuất có thể áp dụng cách quản lý chuỗi cung ứng từ ngành bán lẻ để tối ưu hóa quy trình.

Những ý tưởng từ các ngành khác nhau có thể mang lại lợi thế cạnh tranh đáng kể nếu được áp dụng phù hợp.

7. Đơn giản hóa sản phẩm hoặc dịch vụ

Tư duy ngược khuyến khích doanh nghiệp giảm bớt các yếu tố không cần thiết và chỉ tập trung vào giá trị cốt lõi. Điều này giúp tiết kiệm chi phí, tăng tính hiệu quả và cải thiện trải nghiệm người dùng. Sản phẩm đơn giản hóa trở nên dễ tiếp cận hơn, từ đó nâng cao tính cạnh tranh.

Một ví dụ điển hình là Apple , công ty đã áp dụng tư duy ngược bằng cách tập trung vào thiết kế tối giản và loại bỏ các tính năng thường thấy ở các sản phẩm tương tự. Thay vì cạnh tranh bằng cách thêm nhiều tính năng phức tạp, Apple giữ cho giao diện và thiết kế gọn gàng, dễ sử dụng.

Các sản phẩm của Apple không phải lúc nào cũng là đầu tiên trên thị trường, nhưng chúng khác biệt nhờ chất lượng và trải nghiệm người dùng vượt trội. Cách tiếp cận này đã giúp Apple xây dựng một cộng đồng khách hàng trung thành, sẵn sàng trả giá cao cho các sản phẩm tối giản, hiệu quả và có thiết kế độc đáo. Công ty đã trở thành một trong những thương hiệu có giá trị nhất thế giới.

8. Tạo môi trường thử nghiệm và chấp nhận rủi ro

Tư duy ngược yêu cầu sự sẵn sàng thử nghiệm và chấp nhận rủi ro. Doanh nghiệp cần tạo điều kiện cho các ý tưởng mới được thử nghiệm, ngay cả khi có khả năng thất bại. Điều này giúp phát triển văn hóa sáng tạo, khuyến khích nhân viên đưa ra các giải pháp đột phá mà không sợ bị phê phán.

Những ý tưởng thành công có thể được triển khai rộng rãi, trong khi các thất bại sẽ mang lại bài học quý giá để điều chỉnh và cải thiện. APUS , với việc phát triển APUS CRM , là một minh chứng cho việc tạo ra môi trường thử nghiệm để giải quyết các vấn đề quản lý đội ngũ sales.

9. Sử dụng phương pháp “What if” (Nếu như)

Phương pháp “What if” giúp doanh nghiệp thay đổi cách tiếp cận và thử nghiệm những ý tưởng mới mẻ. Ví dụ:

• “Nếu không cần một đội ngũ bán hàng, làm thế nào để khách hàng vẫn tự tìm đến sản phẩm của chúng ta?”
• “Nếu không có ngân sách Marketing lớn, làm thế nào để tạo ra sự khác biệt?”

Câu hỏi này có thể dẫn đến những sáng kiến mới, chẳng hạn như mô hình bán hàng tự động hoặc tận dụng Marketing qua mạng xã hội. Những ý tưởng này không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí mà còn tạo ra sự khác biệt trong cách tiếp cận thị trường.

Kết luận

Tư duy ngược không chỉ là một công cụ sáng tạo mà còn là chìa khóa để doanh nghiệp vượt qua thách thức và đạt được thành công bền vững. Bằng cách thử nghiệm các mô hình kinh doanh khác biệt, nhìn nhận vấn đề từ góc độ bên ngoài, lấy cảm hứng từ các ngành nghề khác, đơn giản hóa sản phẩm, và tạo môi trường thử nghiệm, các doanh nghiệp như APUS đã chứng minh rằng tư duy ngược có thể mang lại những kết quả đột phá.

Công cụ hỗ trợ như APUS CRM cũng là một minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của tư duy ngược, khi giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình quản lý và nâng cao hiệu quả kinh doanh một cách toàn diện.

IV. Câu chuyện kinh doanh thành công nhờ tư duy ngược

1. IKEA: Khách hàng tự lắp ráp để tối giản chi phí

IKEA đã áp dụng tư duy ngược bằng cách tạo ra một mô hình kinh doanh khác biệt hoàn toàn so với cách bán đồ nội thất truyền thống. Thay vì cung cấp các sản phẩm nội thất đã lắp ráp sẵn, IKEA chuyển sang bán các món đồ chưa hoàn thiện, được đóng gói thành từng mảnh nhỏ gọn để khách hàng tự lắp ráp tại nhà.

Ý tưởng này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí vận chuyển và kho bãi mà còn cho phép IKEA cung cấp sản phẩm với giá thành rẻ hơn so với đối thủ cạnh tranh. Hơn nữa, IKEA đã tạo ra một phong cách mua sắm độc đáo, nơi khách hàng không chỉ mua nội thất mà còn có cơ hội trải nghiệm quá trình tự tay lắp ráp sản phẩm. Nhờ chiến lược này, IKEA hiện là một trong những thương hiệu nội thất nổi tiếng nhất thế giới, được biết đến với mô hình kinh doanh “khách hàng tự làm” và mức giá phải chăng.

2. Uber mở đường mô hình kinh tế chia sẻ nhờ thay đổi vận tải truyền thống

Uber đã thực hiện tư duy ngược trong ngành vận tải bằng cách tận dụng công nghệ để kết nối tài xế cá nhân với khách hàng, thay vì tuân theo mô hình taxi truyền thống. Thay vì đầu tư vào một đội xe riêng như các hãng taxi thông thường, Uber sử dụng nền tảng di động để cho phép những người sở hữu xe đăng ký và cung cấp dịch vụ vận chuyển một cách linh hoạt.

Chiến lược này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn mang lại sự tiện lợi và linh hoạt cho cả tài xế và khách hàng. Kết quả là, Uber đã trở thành một công ty công nghệ toàn cầu, hiện diện tại nhiều quốc gia và mở rộng sang các dịch vụ khác như Uber Eats. Mô hình của Uber đã mở đường cho sự phát triển của nền kinh tế chia sẻ (sharing economy), thúc đẩy sự đổi mới trong nhiều ngành công nghiệp khác.

3. Chiếc ghế “dở hơi” & doanh thu tiền tỉ mỗi tháng của Đạo Yêu Mộc

Năm 2021, founder Đạo Yêu Mộc bắt đầu nổi tiếng với sản phẩm ghế quỳ chống gù, nhấn mạnh vào thiết kế độc đáo giúp hỗ trợ cột sống ở vị trí tự nhiên và giảm áp lực lên cơ thể khi ngồi. Mặc dù sản phẩm có lợi thế là độc quyền và công dụng hữu ích, chiến lược truyền thông của Đạo Yêu Mộc lại đi theo hướng hoàn toàn ngược lại so với thông lệ.

Trong khi nhiều doanh nghiệp thường quảng bá sản phẩm của mình là hoàn hảo và cao cấp, Đạo Yêu Mộc chọn cách tiếp cận đối lập. Anh gọi đứa con tinh thần của mình là chiếc ghế “dở hơi” và những người mua ghế cũng là những vị khách “dở hơi”. Chính hướng truyền thông ngược đời này đã khiến nhiều người cảm thấy thú vị và bất ngờ. Phong cách này không chỉ tạo ra sự độc đáo mà còn thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng.

Chia sẻ trong một lần làm việc với APUS , founder Đạo Yêu Mộc cho biết video đầu tiên trong chiến dịch “đầu têu khách hàng dở hơi dùng chiếc ghế dở hơi” đã viral ngay lập tức và mang lại giá trị bán hàng bền vững đến tận thời điểm hiện tại. Trong năm 2024, chỉ tính riêng doanh thu cho sản phẩm ghế quỳ “dở hơi” đã đạt gần 2 tỷ đồng/tháng , mà không cần đầu tư nhiều vào các hoạt động marketing hay quảng cáo.