
11 Th2 Kinh nghiệm thực tế dành cho kế toán tổng hợp tại doanh nghiệp chế xuất
Hiện nay, việc trang bị các kỹ năng kế toán tổng hợp dành cho doanh nghiệp chế xuất là vô cùng cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh Nhà nước ban hành nhiều chính sách ưu đãi nhằm thúc đẩy hoạt động chế xuất và thu hút vốn đầu tư nước ngoài. APUS Accounting hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm được tổng hợp, chia sẻ trong bài viết này sẽ mang lại giá trị thiết thực, đồng thời mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp tiềm năng cho bạn đọc.
1. Tổng quan về doanh nghiệp chế xuất
1.1. Doanh nghiệp chế xuất là gì?
Theo Khoản 20, 21 Điều 2 của Nghị định 35/2022/NĐ-CP, doanh nghiệp chế xuất được định nghĩa là đơn vị thực hiện hoạt động chế xuất trong khu chế xuất, khu công nghiệp hoặc khu kinh tế. Hoạt động chế xuất bao gồm sản xuất hàng hóa xuất khẩu, cung cấp dịch vụ phục vụ sản xuất hàng xuất khẩu và các hoạt động xuất khẩu khác.
Hầu hết các doanh nghiệp chế xuất đều có vốn đầu tư nước ngoài, do đó họ được hưởng nhiều ưu đãi từ Chính phủ. Các ưu đãi này bao gồm cả ưu đãi dành cho doanh nghiệp chế xuất và ưu đãi dành riêng cho nhà đầu tư nước ngoài. Tùy thuộc vào ngành nghề kinh doanh và địa bàn hoạt động, các loại ưu đãi mà doanh nghiệp chế xuất có thể được hưởng bao gồm:
- Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp.
- Ưu đãi về thuế nhập khẩu.
- Hỗ trợ về đất đai, hạ tầng.
- Các ưu đãi khác liên quan đến thủ tục hành chính và tài chính.
Thông thường, các ưu đãi cụ thể sẽ được ghi rõ trên Giấy Chứng nhận Đăng ký Đầu tư, tại mục “Các ưu đãi, hỗ trợ đầu tư”.
1.2. Đặc điểm của doanh nghiệp chế xuất
Do được hưởng nhiều ưu đãi về thuế nhập khẩu và các chính sách đặc thù, doanh nghiệp chế xuất phải đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt quy định tại Điều 26 của Nghị định 35/2022/NĐ-CP, bao gồm:
- Cam kết kiểm tra, giám sát hải quan: Khi đăng ký thành lập, doanh nghiệp phải cam kết đáp ứng các điều kiện kiểm tra, giám sát của hải quan và phải được xác nhận đạt yêu cầu trước khi đi vào hoạt động.
- Ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài: Doanh nghiệp phải được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hệ thống tường rào, có cổng ra vào, đảm bảo điều kiện để hải quan và các cơ quan chức năng thực hiện kiểm tra, giám sát.
- Thủ tục hải quan: Doanh nghiệp chế xuất phải thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, trừ một số trường hợp đặc biệt như:
- Mua vật liệu xây dựng, văn phòng phẩm, lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng từ nội địa Việt Nam để phục vụ sinh hoạt và quản lý tại doanh nghiệp.
- Thanh lý tài sản đã qua sử dụng hoặc hàng hóa khác theo quy định vào nội địa, trừ trường hợp hàng hóa thuộc diện quản lý bằng giấy phép hoặc theo điều kiện đặc biệt.
Ngoài ra, theo Khoản 6 Điều 26 của Nghị định 35/2022/NĐ-CP, doanh nghiệp chế xuất cũng có thể thực hiện các hoạt động kinh doanh khác (như quyền xuất khẩu, quyền nhập khẩu, quyền phân phối, bán buôn, bán lẻ) nếu đáp ứng các điều kiện sau:
- Được sự chấp thuận của Ban quản lý khu chế xuất.
- Được cấp phép trên Giấy Chứng nhận Đăng ký Đầu tư.
- Bố trí tách biệt khu vực lưu giữ hàng hóa phục vụ hoạt động chế xuất với hàng hóa phục vụ các hoạt động kinh doanh khác.
- Thành lập chi nhánh hoặc mở sổ hạch toán riêng để thực hiện các hoạt động kinh doanh khác, đồng thời kê khai và nộp thuế riêng.
Tuy nhiên, trong phạm vi bài viết này, doanh nghiệp chế xuất được hiểu là doanh nghiệp chỉ tập trung vào hoạt động chế xuất. Các loại báo cáo mà doanh nghiệp chế xuất cần nộp bao gồm:
(Phần tiếp theo có thể bổ sung các loại báo cáo cụ thể tùy theo yêu cầu).
Với sự hỗ trợ từ các công cụ hiện đại như APUS Accounting , kế toán tổng hợp tại doanh nghiệp chế xuất có thể dễ dàng quản lý các nghiệp vụ phức tạp, tối ưu hóa quy trình làm việc và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả công việc mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
2. Công tác kế toán trong doanh nghiệp chế xuất
Lưu ý: Tùy thuộc vào quy mô của từng doanh nghiệp, bộ máy kế toán có thể được tối ưu hóa để tiết kiệm nhân lực bằng cách gộp một số phần hành với nhau, chẳng hạn như: kế toán các khoản phải thu và phải trả, hoặc kế toán thuế và các khoản phải nộp.
Ngoài các công tác kế toán cơ bản của một doanh nghiệp sản xuất, kế toán tại doanh nghiệp chế xuất cần nắm vững những đặc thù riêng biệt của loại hình doanh nghiệp này, cũng như các yêu cầu liên quan đến doanh nghiệp FDI (doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài). Điều này giúp kế toán hoàn thành công việc một cách hiệu quả và chính xác.
2.1. Kế toán thường xuyên làm việc với ngoại tệ
Do hoạt động chế xuất phát sinh nhiều nghiệp vụ xuất khẩu và nhập khẩu, kế toán cần nắm vững phương pháp hạch toán kế toán đối với đồng ngoại tệ. Đồng thời, họ cũng cần hiểu rõ các quy định về giao dịch ngoại hối theo pháp luật Việt Nam để đảm bảo tính chính xác trong công tác kế toán.
2.2. Quản lý kho và định mức có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
Trong một doanh nghiệp sản xuất, quản lý kho và định mức đóng vai trò quan trọng trong việc tính giá thành, kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả kinh doanh. Đối với doanh nghiệp chế xuất, công tác này càng phải được thực hiện một cách chính xác và chặt chẽ hơn, vì đây là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp được hưởng các ưu đãi về thuế.
2.3. Báo cáo quyết toán hải quan là bắt buộc
Đối với các doanh nghiệp chế xuất được hưởng ưu đãi về thuế nhập khẩu, báo cáo quyết toán hải quan là một yêu cầu bắt buộc bên cạnh báo cáo tài chính. Các số liệu tổng hợp để hoàn thiện báo cáo quyết toán hải quan bao gồm:
- Định mức: Doanh nghiệp chế xuất phải xây dựng định mức thành phẩm và đăng ký định mức này với cơ quan hải quan.
- Số liệu kho nguyên vật liệu và thành phẩm: Cần đảm bảo sự trùng khớp giữa số liệu trên hệ thống tờ khai hải quan, báo cáo tài chính và báo cáo nhập xuất tồn. Mọi chênh lệch đều phải được giải trình đầy đủ.
3. Kế toán tổng hợp trong doanh nghiệp chế xuất
Sản phẩm cuối cùng của công tác kế toán trong một doanh nghiệp là các loại báo cáo, trong đó báo cáo tài chính là báo cáo quan trọng nhất. Để lập được báo cáo tài chính chuẩn mực, kế toán tổng hợp cần thực hiện hai nhiệm vụ chính:
- Kiểm tra tính chính xác và hợp lý của số liệu kế thừa từ kế toán các phần hành.
- Hạch toán các bút toán đóng sổ để lên báo cáo tài chính.
3.1. Kiểm tra tính chính xác và hợp lý của số liệu
Nguyên tắc chung khi rà soát số liệu kế toán là kiểm tra từ tổng hợp đến chi tiết (áp dụng cho tài khoản có số dư) và phân tích biến động (áp dụng cho tài khoản chi phí). Dưới đây là một số phương pháp và kinh nghiệm rà soát số liệu đối với các tài khoản kế toán cơ bản:
Tài khoản tiền mặt, tiền gửi ngân hàng:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Sao kê tài khoản ngân hàng (đối với tiền gửi) hoặc Sổ quỹ, Biên bản kiểm kê (đối với tiền mặt).
- Kiểm tra tỷ giá: Đối với tài khoản ngoại tệ, kiểm tra số dư VND, số dư ngoại tệ và tính tỷ giá bình quân sổ sách để phát hiện sớm sai sót trong hạch toán tỷ giá.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra diễn giải các giao dịch để đảm bảo hạch toán chính xác, đặc biệt đối với các giao dịch phức tạp như vay tiền, góp vốn, chia lợi nhuận.
Tài khoản phải thu khách hàng, phải trả nhà cung cấp:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Báo cáo tổng hợp công nợ theo đối tượng (khách hàng, nhà cung cấp). Điều này giúp phát hiện sớm các sai sót trong thao tác trên phần mềm kế toán.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra tính hợp lý của nội dung diễn giải, tài khoản hạch toán và tính thống nhất trong hạch toán các nghiệp vụ tương tự. Ngoài ra, lọc ra các chi phí phát sinh theo chu kỳ để tránh sót hóa đơn hoặc làm căn cứ hạch toán chi phí phải trả.
Tài khoản hàng tồn kho:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Biên bản kiểm kê và Bảng Tổng hợp tồn kho của nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ, thành phẩm, bán thành phẩm.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra tính hợp lý của hạch toán nhập xuất kho, bảng tính giá thành và phân tích nguyên nhân biến động giá thành so với định mức và kỳ trước.
- Lưu ý: Kế toán tổng hợp tại doanh nghiệp chế xuất cần kiểm soát chặt chẽ số liệu kho và định mức, vì đây là điều kiện để hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu.
Tài khoản tài sản cố định:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Bảng kê tài sản, Biên bản kiểm kê và Sổ khấu hao. Việc này giúp phát hiện sai sót trong thao tác tự động trên phần mềm.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra tính hợp lý của hạch toán tài sản mới phát sinh, tài khoản chi phí khấu hao, thời gian khấu hao, v.v.
Tài khoản chi phí trả trước:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Sổ theo dõi chi phí trả trước.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra tính phù hợp của hạch toán tài khoản phân bổ ngắn hạn/dài hạn với thời gian phân bổ (trên 12 tháng được phân loại là dài hạn).
Tài khoản cầm cố, thế chấp, ký quỹ, ký cược:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với tổng số ký quỹ thực tế đang theo dõi.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra tính hợp lý của phân loại ngắn hạn/dài hạn dựa trên thời hạn hợp đồng.
Tài khoản chi phí phải trả:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Sổ theo dõi chi phí chưa có hóa đơn.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Phát hiện các khoản chi phí đã phát sinh nhưng chưa nhận hóa đơn để trích trước, hoặc các khoản đã có hóa đơn nhưng chưa hoàn trích.
Tài khoản thuế và các khoản phải nộp nhà nước:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Tờ khai thuế, Giấy nộp tiền vào ngân sách nhà nước và số liệu trên Hệ thống thuế điện tử.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra tính hợp lý của số liệu làm căn cứ hạch toán các loại thuế (Bảng lương, Bảng tính thuế nhà thầu, Thuế thu nhập doanh nghiệp, v.v.).
- Lưu ý: Đối với doanh nghiệp chế xuất, trường hợp mua nội địa không làm tờ khai nhập khẩu và không được hưởng thuế suất GTGT 0%, kế toán hạch toán thẳng tiền thuế vào giá gốc hàng mua trong kỳ.
Tài khoản Vay và nợ thuê tài chính:
- Đối chiếu số dư: So sánh số dư trên Bảng cân đối tài khoản với Hợp đồng vay và Báo cáo tình hình chi trả gốc vay.
- Rà soát hạch toán chi tiết: Kiểm tra tính hợp lý của phân loại ngắn hạn/dài hạn dựa trên thời hạn hợp đồng.

Các tài khoản chi phí:
Dựa vào sổ chi tiết các tài khoản chi phí, kế toán thống kê và phân tích biến động chi phí giữa các tháng trong kỳ kế toán và giữa các kỳ kế toán. Công việc này không chỉ giúp kế toán hiểu rõ nguyên nhân biến động mà còn phát hiện các sai sót bị bỏ qua ở các bước kiểm tra trước.
Với sự hỗ trợ từ các công cụ hiện đại như APUS Accounting , kế toán tổng hợp tại doanh nghiệp chế xuất có thể dễ dàng quản lý các nghiệp vụ phức tạp, tối ưu hóa quy trình làm việc và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả công việc mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
3.2. Các công việc để đóng sổ kế toán
Để hoàn thành quy trình đóng sổ kế toán, kế toán tổng hợp cần thực hiện các nhiệm vụ quan trọng sau đây:
Hạch toán hàng mua đang đi đường và hàng gửi đi bán
- Kiểm tra hóa đơn: Rà soát lại các hóa đơn mua vào đã nhận nhưng chưa nhập hàng hoặc hóa đơn bán ra đã xuất nhưng chưa đủ điều kiện ghi nhận doanh thu để hạch toán phù hợp.
- Xử lý đặc thù xuất nhập khẩu: Đối với doanh nghiệp chế xuất có hoạt động xuất nhập khẩu, ngày thực tế nhập/xuất hàng theo tờ khai hải quan có thể khác với ngày chuyển giao quyền và nghĩa vụ (theo điều khoản Incoterm). Kế toán cần kiểm tra kỹ để ghi nhận doanh thu hoặc giá vốn một cách chính xác.
Trích lập dự phòng
Kế toán cần thực hiện trích lập các khoản dự phòng theo quy định pháp luật, bao gồm:
- Dự phòng giảm giá hàng tồn kho:
Trích lập trong trường hợp giá gốc của hàng tồn kho nhỏ hơn giá trị có thể thực hiện được (giá bán trừ đi chi phí bán hàng). Điều này giúp phản ánh đúng giá trị tài sản trên báo cáo tài chính. - Dự phòng nợ phải thu khó đòi:
Trích lập đối với các khoản nợ phải thu quá hạn thanh toán hoặc chưa quá hạn nhưng dự kiến không còn khả năng thu hồi. Mức trích lập được quy định cụ thể tại Thông tư 48/2019/TT-BTC. - Các khoản dự phòng khác:
Tùy thuộc vào tình hình hoạt động của doanh nghiệp, kế toán có thể xem xét và trích lập các khoản dự phòng bổ sung nếu cần thiết.
Đánh giá chênh lệch tỷ giá chưa thực hiện
- Kế toán cần đánh giá chênh lệch tỷ giá chưa thực hiện cho các tài khoản tiền tệ có gốc ngoại tệ. Kết quả đánh giá sẽ được hạch toán vào:
- Doanh thu hoạt động tài chính nếu phát sinh lãi tỷ giá.
- Chi phí tài chính nếu phát sinh lỗ tỷ giá.
- Tỷ giá áp dụng: Sử dụng tỷ giá thực tế tại ngày kết thúc năm tài chính để đánh giá. Điều này đảm bảo tính chính xác và tuân thủ chuẩn mực kế toán.
Với sự hỗ trợ từ phần mềm kế toán hiện đại như APUS Accounting , các công việc đóng sổ kế toán trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn. Phần mềm giúp tự động hóa các quy trình phức tạp như đánh giá chênh lệch tỷ giá, trích lập dự phòng và quản lý hàng tồn kho, từ đó giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian cho kế toán tổng hợp.
Nhờ đó, doanh nghiệp chế xuất có thể đảm bảo tính chính xác của báo cáo tài chính, đáp ứng yêu cầu pháp lý và tạo nền tảng vững chắc cho việc ra quyết định kinh doanh.
Phân loại ngắn hạn, dài hạn với một số tài sản và nghĩa vụ
Để phục vụ việc lập Bảng cân đối kế toán, kế toán cần tiến hành phân loại lại các tài sản và nghĩa vụ theo thời hạn thực tế tính từ thời điểm kết thúc năm tài chính. Các hạng mục cần phân loại bao gồm:
- Nợ phải thu, nợ phải trả: Thực hiện khi doanh nghiệp có theo dõi công nợ theo thời hạn thanh toán.
- Cầm cố, thế chấp, ký quỹ, ký cược: Phải phân loại theo thời hạn còn lại thực tế của hợp đồng.
- Vay và nợ thuê tài chính: Phân loại lại dựa trên thời hạn từ thời điểm kết thúc năm tài chính đến ngày trả gốc vay theo hợp đồng. Lưu ý, phần gốc vay của hợp đồng vay dài hạn đến hạn phải trả trong năm tài chính tiếp theo cũng được phân loại là ngắn hạn.
Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp
Bên cạnh việc nắm vững kỹ thuật tính thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), kế toán tổng hợp tại doanh nghiệp chế xuất cần lưu ý các ưu đãi về thuế TNDN mà doanh nghiệp đang được hưởng, được ghi rõ trên Giấy Chứng nhận Đăng ký Đầu tư. Nếu thông tin ưu đãi không được thể hiện cụ thể, doanh nghiệp nên gửi công văn xin ý kiến xác nhận từ Cơ quan Thuế quản lý để được hướng dẫn chi tiết và chính xác.
Tầm quan trọng của việc trau dồi kiến thức kế toán tổng hợp
Công việc của kế toán tổng hợp để lên báo cáo tài chính khá phức tạp và đòi hỏi nhiều thời gian. Việc nắm vững và không ngừng trau dồi kiến thức về kế toán tổng hợp trong doanh nghiệp chế xuất sẽ giúp kế toán viên tự tin hơn trong công việc, đồng thời đóng góp giá trị lớn cho sự phát triển của doanh nghiệp.
Giải pháp tối ưu hóa công tác kế toán với APUS Accounting
Để xây dựng hệ thống quản trị tài chính kế toán minh bạch và chuẩn chỉnh ngay từ đầu, các doanh nghiệp nên đầu tư vào các phần mềm kế toán đáng tin cậy. Hiện nay, APUS Accounting – giải pháp tài chính thông minh – đang là lựa chọn hàng đầu, hỗ trợ đắc lực cho cả kế toán doanh nghiệp lẫn chủ doanh nghiệp. Phần mềm này mang đến nhiều tính năng vượt trội như:
- Tự động hóa quy trình lập báo cáo:
- Tổng hợp số liệu tự động lên báo cáo thuế, báo cáo tài chính và sổ sách kế toán, giúp doanh nghiệp nộp báo cáo kịp thời và chính xác.
- Cung cấp đầy đủ các báo cáo quản trị với hàng trăm mẫu báo cáo có sẵn hoặc tùy chỉnh linh hoạt, đáp ứng nhu cầu của mọi ngành nghề.
- Giám đốc có thể xem báo cáo mọi lúc, mọi nơi trên điện thoại, máy tính hoặc máy tính bảng.
- Cảnh báo thông minh:
Tự động cảnh báo khi phát hiện sai sót hoặc bất thường trong số liệu, giúp kế toán xử lý kịp thời. - Hỗ trợ đầy đủ các nghiệp vụ kế toán:
Bao gồm 20 nghiệp vụ kế toán theo Thông tư 133 & Thông tư 200, từ Quỹ, Ngân hàng, Mua hàng, Bán hàng, Kho, Hóa đơn, Thuế, Giá thành, v.v. - Tự động nhập liệu:
Nhập liệu tự động từ hóa đơn điện tử hoặc dữ liệu Excel, giúp rút ngắn thời gian nhập chứng từ và giảm thiểu sai sót. - Kết xuất báo cáo tài chính nhanh chóng:
Với hàng trăm biểu mẫu có sẵn, phần mềm giúp kế toán dễ dàng tổng hợp số liệu và xuất báo cáo tài chính, đáp ứng yêu cầu của lãnh đạo và cơ quan quản lý.
Lợi ích khi sử dụng APUS Accounting
- Tiết kiệm thời gian và công sức nhờ tự động hóa quy trình kế toán.
- Đảm bảo tính chính xác và tuân thủ quy định pháp luật.
- Nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và ra quyết định kinh doanh.
- Hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng với các xu hướng làm việc hiện đại.
Tham khảo ngay APUS Accounting để tối ưu hóa công tác kế toán – tài chính trong doanh nghiệp, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng các yêu cầu quản trị tiên tiến!